Alles wat het niet hoeft te zijn – Elsbet De Pauw
Willem Kloos zei ooit dat ‘poëzie de allerindividueelste expressie van de allerindividueelste emotie’ is. Remco Campert ziet poëzie als een daad van bevestiging en Herman de Coninck vergeleek poëzie met de vruchteloze troost van een hand op een koortshoofd. Lucebert beweerde dan weer dat poëzie kinderspel is en de grootste voorwaarde die Toon Tellegen aan een gedicht stelt, is dat het pijnlijk moet zijn. Er kan eindeloos gediscussieerd worden over wat poëzie hoort te zijn of wat het in essentie is. Ik heb me die vraag dan ook vaak gesteld. De eclectische flarden die ik schreef vonden noch in een verhaal noch in een gedicht – zoals ik dat toen voor ogen had – vorm. En dat is frustrerend, maar als ik denk aan dingen die moéten, dan moet ik altijd denken aan de quote ‘moet just niks’ die ik ooit eens op een T-shirt zag.
De grote namen zullen altijd blijven bestaan. Schrijvers die met hun werk status hebben verworven en op die manier ogenschijnlijk conventies hebben gecreëerd. Maar dat wil niet zeggen dat je verplicht bent de thema’s en de vormen die zij hanteerden aan te houden. In feite hoeft niets. In feite heb je de toestemming om dat allemaal overboord te gooien.
Poëzie kan ontstaan uit iets ‘allerindividueels’: je kan op de houten vloer van je studentenkamer zitten en kijken naar de kleine wondjes op je benen, je bedenken hoe een lichaam constant in vertering gaat en je inbeelden hoe er delen van jezelf op die vloer zullen vallen en vergaan, en daar kan een gedicht uit ontstaan. Poëzie kan ook pijnlijk zijn: het kan gaan over een verwarde man met een verfrommelde plastic zak van de Aldi in zijn handen geklemd, over een huis waar de toon van de wekker onafgebroken blijft doorgaan, over een kitscherige hamburgerkraam in een desolate omgeving. Poëzie kan ook mooi zijn, woest zijn, maar het zal je niet genezen. Poëzie is niet alles, maar alles kan wel tot poëzie gemaakt worden: witte peper, de tanden van de conducteur, noodweer, boodschappenlijstjes enzovoort. Het is een kwestie van uitgebalanceerde associatie. De meest banale dingen kunnen symboliek bevatten of verbonden worden met emoties en maatschappelijke kwesties. Poëzie is alles waarover ook een verhaal kan worden gemaakt, in geconcentreerde vorm. Het is de onverdunde gin die traag naar binnen vloeit of net haastig, in een fractie. Een bitter shot om lang op te teren.
Schrijven is je eigen stem vinden en uiteindelijk is dat iets wat vooral geleidelijk komt. Durf het aan om het stramien los te laten, hoe eng dat bandeloze gevoel ook is. Durf te geloven in de vormeloosheid van je werk, uiteindelijk zal het zichzelf vormen. De lijnen houden op waar jij ze tekent. Het enige wat je voor jezelf ietwat duidelijk moet proberen krijgen, is wat je wilt zeggen. Maar ook door niets te willen zeggen – door gewoon dat manke schaap aan de kant van de weg in taal te willen gieten – kan je iets zeggen. Dikwijls zit de betekenis er onbewust in verscholen of komt die achteraf. Poëzie is vaak akelig abstract en soms luttel helder. Het mooie aan poëzie is dat iedere lezer er iets anders uithaalt: de een zal de geur van lauwe soep linken aan een thuisgevoel of juist aan het eenzame gevoel van de kantine op de middelbare school, de ander zal dan weer naar de betekenis van het woord “rood” zoeken.
Het kan geen kwaad om veel (verschillende) schrijvers te lezen en voorbeelden te hebben, maar je wilt als beginnend schrijver net niét in navolging van hen schrijven. Het is boeiender om iets nieuws te creëren: maak het pijnlijk, maak het allerindividueel, maak het tot een bevestiging van je bestaan, maak het troosteloos of vooral heel troostend. Maak het al deze uitspraken tegelijk of juist helemaal niks daarvan. In essentie had Lucebert misschien wel het grootste gelijk: poëzie is kinderspel. Door klein te beginnen, zonder al te veel tot stand te wíllen brengen, ontluikt de poëzie.
Elsbet De Pauw (1998) studeert taal- en letterkunde in Gent, en geeft liever geen definitie aan de teksten die ze schrijft. Maar als het echt moet, definieert ze haar teksten als poëzie. Eigenlijk is ze helemaal niet zo’n fan van labeltjes, al ordent ze haar afspeellijsten wel op kleur. Elsbet won met haar gedichten de voorronde van Write Now! Gent.
